از دست دادن اندام ها و یا بافت ها می تواند باعث ضربات روحی فراوانی به بیماران شود. اما امروزه با توجه به پیشرفت تکنولوژی، یکی از راه های درمان بیماری و به دست آوردن کامل سلامتی، استفاده از پزشکی بازساختی است. این فرایند حیرت انگیز، می تواند اتکا به پیوند عضو را در افراد دارای نقص عضو کاهش دهد و امید دوباره را در آن ها زنده کند. پزشکی بازساختی یکی از رشته های نوظهور است که بر اساس اکتشافات هیجان انگیز در زمینه زیست شناسی سلول بنیادی، قابلیت ترمیم بافت های آسیب دیده را فراهم می کند. در ادامه قصد داریم به بررسی این شاخه از پزشکی نوین بپردازیم و کاربردهای حیرت انگیز آن را بررسی کنیم.
پزشکی بازساختی چیست؟
پزشکی بازساختی از حوزه های نوین میان رشته ای می باشد که ارتباط بین رشته های علوم طبیعی و زیست شناسی را به صورت شگفت انگیزی برقرار کرده است. در اوایل قرن 20، محققان با اولین پیوند موفق پوست، دریافتند که بسیاری از آسیب های بافتی به تنهایی قابلیت ترمیم را ندارند، بلکه می توان از طریق یک بافت سالم از فردی دیگر آن را ترمیم کرد. پزشکی بازساختی شامل مباحث مختلفی از جمله سلول درمانی و ژن درمانی، مهندسی بافت از طریق اصلاح نقایص ژنی، جایگزینی بافت های حیاتی و فرایندهای متابولیک بدن می شود. در حقیقت، هدف اصلی پزشکی بازساختی مقابله با علت اصلی بیماری ها است.
پزشکی بازساختی، امکان ترمیم، جوانسازی و یا جایگزینی بافت های آسیب دیده بدن بیماران را ممکن ساخته است. متخصصان از طریق این علم نوین، سلول های بنیادی را در آزمایشگاه کشت داده و به منظور اهداف درمانی و ترمیمی، آن را به کار می گیرند. این شاخه از علم نوین، از دانش های علوم زیستی، ریاضیات کاربردی، اشکال مهندسی و علم مواد بهره گرفته است. امروزه، با کمک نوآوری ها در تکنیک ویرایش ژن، بسیاری از بیماری های صعب العلاج و مختلف سلولی و اندامی، به صورت موفقیت آمیز درمان می شوند. پزشکی بازساختی در سه سطح اصلی مولکولی (چربی ها، کربوهیدرات، DNA)، سلولی (نورون ها و آکسون ها) و بافت (خون، پوست، استخوان و ماهیچه) فعالیت می کند.
عملکرد پزشکی بازساختی به چه صورت است؟
امروزه، بسیاری از انواع تحقیقات پزشکی بازسازی در حال انجام است و روش های قبل تر از خود را بهبود می بخشند. یکی از این تحقیقات، در رابطه با سلول درمانی است. دانشمندان سلول های بنیادی تخصصی را در آزمایشگاه ها رشد می دهند. بسته به نیاز می توان به آن ها دستور داد که مانند انواع خاصی از سلول های قلب، خون و یا اعصاب رفتار کنند. بنابراین در صورتی که بیمار از عارضه قلبی رنج می برد، سلول های عضله قلب مطابق با بدن بیمار در آزمایشگاه ساخته می شوند. بدین ترتیب سلول های پرورش داده شده می توانند برای کمک به ترمیم و یا جایگزینی سلول های آسیب دیده قلب استفاده شوند.
کاربردهای پزشکی بازساختی
پزشکی بازساختی علاوه بر درمان بیماری های سخت، در زمینه طراحی دارو و تحقیقات تکمیلی در رابطه با بافت های مشتق شده از سلول های بنیادی و انسانی، عملکردهای موثر و حیرت انگیزی را خلق کرده است. پزشکی بازشناختی برای درمان بیماری های زیر مورد استفاده قرار می گیرد:
- دیابت نوع 1
- ترمیم بافت قلبی عروقی
- ترمیم آسیب مغزی
- بهبود سیستم ایمنی
- سلول درمانی
- مهندسی بافت
- زخم های پوستی
- سرطان های خاص
- پیوند اعضا
- و…
ژن درمانی از طریق فرایند پزشکی بازساختی
در این فرایند از سلول های بنیادی خون ساز اتولوگ استفاده می شود. بدین ترتیب، پتانسیل بی سابقه ای برای درمان دائمی SCD به وجود آمده و هیچ گونه نیازی به در دسترس بودن اهدا کننده و خطرات ناشی از GVHD دیده نمی شود. سه رویکرد اصلی برای درمان SCD در فرایند ژن درمانی وجود دارد. این سه رویکرد به صورت کاملا موازی با یکدیگر عمل می کنند و شامل موارد زیر می شوند:
- Addition (افزودن): برای درمان بیماران سلول داسی شکل، یک نسخه ضد داسی شکل را به سلول بنیادی خون ساز بیمار اضافه می کنند.
- Induction (القا): بیماران سلول داسی شکل را می توان با افزایش سطح HBF نجات داد.
- Correction (اصلاح): این فرایند می تواند طبق الگوی ارائه شده، شکست در دو رشته DNA را ایجاد کرده و امیدها را برای درمان بیماری هایی چون SCD را افزایش دهد.
ترمیم آسیب های غضروفی مفصلی از طریق پزشکی بازساختی
در سالیان اخیر پزشکی بازساختی در زمینه استفاده از سلول درمانی برای بیماری های مختلف، موفقیت های بسیاری را کسب کرده است. همچنین این پیشرفت، تغییرات دگرگونی را در روند درمان بیماری های غضروفی مفصلی را به همراه داشته است. آسیب غضروفی مفصلی می تواند از طریق سایش و یا پارگی طبیعی و یا ناشی از ضربه ایجاد شود. این نوع از بیماری ها در ورزشکاران و سالمندان به وفور یافت می شود.
بیمارانی که تحت آرتروسکوپی قرار می گیرند، نیز به احتمال بسیار زیاد دچار آسیب در ناحیه غضروف می شوند. قابلیت درمان این بیماری به دلیل عدم وجود اعصاب و عرق خونی در این ناحیه، بسیار محدود است. همچنین در صورت عدم درمان این بیماری، ممکن است منجر به آرتروز شده و علائم دردناکی مانند تورم، درد و حرکات مفصلی را مشاهده کنند. از طریق پزشکی بازساختی می توان غضروف جدید مهندسی با بافت را تولید کرد و از مزایای بی سابقه آن برای ترمیم این بیماری استفاده کرد.
بافت تولید شده مبتنی بر سلول های بنیادی مزانشیمی، قابلیت تمایز، پتانسیل تکثیر عالی و همچنین ایمنی زایی پایین را نشان می دهد. در حال حاضر در این زمینه سه استراتژی اصلی استفاده می شود. به عنوان مثال: در نخستین استراتژی، یک ساختار سلول داربست ایجاد می شود. داربست از ماتریکس کلاژن و هیدروژل به عنوان مواد زیست سازگار استفاده می کند. سلول های کندروسیت و سلول های بنیادی در این داربست ها کاشته می شوند و سپس در بدن بیمار قرار می گیرند.
بازسازی کلیه ها از طریق پزشکی بازساختی
در حال حاضر هنوز نیز بازسازی کل اندام در فرایند پزشکی بازشناختی، امری مشکل و بسیار چالش برانگیز است. با این حال، پیشرفت های چشمگیری در زمینه تولید کلیه ها انجام شده است. اما هنوز نیز نمی توان از این درمان به صورت گسترده استفاده نمود. طبق گزارشات انجام شده، نیاز جهانی به بازسازی و پیوند عضو در حال افزایش می باشد. همچنین بیش از 16% از بیماران که در صف انتظار پیوند کلیه هستند، وضعیت بسیار وخیمی را گذرانده اند و ممکن است قبل از پایان زمان انتظار جان خود را از دست دهند.
علاوه بر این، کمبود شدید کلیه مشکلات بسیار بزرگتری در حوزه پزشکی نظیر قاچاق اعضا، اهدای غرامتی و گسترش بازار سیاه را به همراه داشته است. محققان در سراسر دنیا از طریق پزشکی بازشناختی به دنبال کشف روش هایی هستند که کلیه های قابل پیوند را رشد دهند. همچنین به دنبال ساخت دستگاه هایی هستند که می تواند عملکرد کلیه های را تقلید کنند و مورد استفاده بیماران فاقد کلیه قرار گیرند.
سخن پایانی
امروزه تقریبا برای تمامی بیماری ها درمان هایی کشف شده است. اما هر یک از درمان ها ممکن است برای بیماری های صعب العلاجی مانند از کار افتادن کلیه و برخی سرطان ها با عوارض بی شماری همراه باشد. همچنین خطراتی مانند رد عضو پیوند زده شده در بدن بیمار نیز وجود دارد. اما پزشکی بازساختی به عنوان یکی از شاخه های نوین درمان بیماری، هیچ گونه عوارضی را به همراه نداشته و بافت، اعضا، سلول و مولکول را برای قسمت های آسیب دیده بدن بیمار پرورش می دهد. با گسترش و سرمایه گذاری بیشتر روی این علم نوین، می توان جرایم و مشکلات بزرگتر خارج از حیطه پزشکی مانند قاچاق اعضای بدن و فروش غرامتی اعضا و… را کاهش داد.
