تاثیرات مثبت و منفی بازی‌های ویدیویی بر روی کودکان

از همان ابتدا که بازی‌های ویدیویی در دسترس عموم مردم قرار گرفت و مورد استقبال افراد در تمامی سنین واقع شد. اما در این میان دغدغه‌هایی برای خانواده‌های دارای فرزندان با سنین کم ایجاد شد. اغلب، دغدغه والدین این بود که بازی‌های ویدیویی باعث می‌شوند تا کودک از انجام کارهای مفید باز بماند، یا اینکه بازی‌های ویدیویی خشن ممکن است منجر به بروز خشونت در کودکان و همچنین رفتارهای ضد اجتماعی شود. با این وجود برخی از روانشناسان معتقدند که بازی‌های ویدیویی فوایدی هم دارند. به عنوان مثال، می‌توانند باعث شوند که هوش کودک بهبود یابد. در این مطلب به بررسی فواید و مضرات بازی‌های ویدیویی بر روی کودکان می‌پردازیم.

تاثیرات مثبت بازی‌های ویدیویی

برخلاف نگرانی والدین، تمام بازی‌ها بر روی رشد کودک تاثیر منفی ندارند. بسیاری از بازی‌ها نوعی از آموزش‌های تعاملی برای کودک فراهم می‌کنند و به کودکان گونه‌های مختلفی از مهارت‌ها را آموزش می‌دهند. در ادامه به این موارد اشاره می‌کنیم:

1. بهبود توان حل مسئله و افزایش خلاقیت در کودکان

بازی‌هایی شبیه بازی Legend of Zelda به کودکان این فرصت را می‌دهد تا با خلاقیت از پس موانع برآیند. کاراکتر اصلی این بازی، رویکردهای متفاوت را یافته، ارزیابی کرده و انتخاب می‌کند تا در بازی به پیش رود. همچنین بازی‌هایی مانند Minecraft بازیکنان را تشویق می‌کند تا با بکارگیری قوه خلاقیت و در کنار هم قرار دادن المان‌های مختلف، دنیای جدیدی را خلق کنند.

2. آموزش درباره تاریخ و فرهنگ به کودکان

داستان برخی از بازی‌ها بر مبنای اتفاقات واقعی تاریخی است که می‌تواند باعث افزایش علاقه کودکان به جغرافیا، تاریخ، فرهنگ باستانی، روابط بین الملل و مواردی از این قبیل شود. بازی‌هایی مانند Age of Empires، Civilization و Mythology از جمله این بازی‌ها هستند. والدین می‌توانند با استفاده از این بازی‌ها، علاقه به مطالعه و تحقیق را در کودکان پرورش دهند.

3. کمک به ایجاد روابط دوستانه در کودکان

بازی‌های ویدیویی به یافتن دوست و ایجاد روابط اجتماعی در کودکان کمک می‌کند. این بازی‌ها می‌توانند به موضوع مشترکی برای صحبت در میان کودکان تبدیل شوند. کودکان می‌توانند در محیط این بازی‌ها، گروه‌هایی تشکیل دهند و به صورت آنلاین یا آفلاین در تیم‌هایی به رقابت بپردازند.

4. ایجاد تجربه رقابت در کودکان

رقابت برای کسب برتری در گروه‌ها، رفتاری نرمال و سالم است. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که یکی از محبوب‌ترین دلایل برای بازی کردن، رقابت با سایر افراد است. بازی‌های ویدیویی یک شکل سالم از رقابت است و به کودکانی که توانایی موفقیت در عرصه ورزش را ندارند، امکان کسب برتری از روش دیگر را می‌دهد.

5. پرورش توانایی رهبری و کار تیمی در کودکان

در برخی از بازی‌ها، کاربران به نوبت امکان هدایت تیم را به دست می‌آورند. نوجوانانی که در گروه‌های آنلاین بازی می‌کنند، مهارت‌های رهبری از قبیل ترغیب کردن، انگیزه دادن و میانجی‌گری را بدست می‌آورند. همچنین به دلیل ماهیت بازی‌های آنلاین، کودکان این فرصت را دارند تا با افراد مختلف با ملیت‌های و نژاد متفاوت هم گروه شوند و به این صورت، توانایی کار تیمی در آن‌ها تقویت می‌شود.

6. انگیزه دادن به کودکان برای آموزش به سایر کودکان

بسیاری از کودکان از انجام بازی‌های ویدیویی لذت می‌برند زیرا به آن‌ها فرصت ارائه آموزش به سایر هم‌بازی‌ها را می‌دهد. آن‌ها به همدیگر آموزش می‌دهند که چگونه از یک نقطه به نقطه دیگر بروند، جوایز را جمع‌آوری کنند و موارد مختلف در بازی را ترکیب کنند تا به موفقیت دست پیدا کنند.

7. بهبود حافظه در کودکان

بازی‌های ویدیویی می‌توانند به بهبود حافظه کودکان، حتی در مواقعی که به انجام بازی نمی‌پردازند، کمک کنند. مطالعات نشان می‌دهند که بازی‌های ویدیویی، تغییرات شناختی در مغز را تسهیل می‌کنند. بر طبق این مطالعات، افراد بالغی که قبل از بلوغ بازی‌های ویدیویی را تجربه کرده‌اند، در فعالیت‌های مربوط به حافظه عملکرد بهتری نسبت به سایرین نشان می‌دهند.

تاثیرات منفی بازی‌های ویدیویی

بازی‌های ویدیویی می‌توانند تاثیرات منفی نیز بر رشد کودک داشته باشند. این بازی‌ها می‌توانند به صورت نسبی با جنبه‌هایی از خشونت، رفتارهای ضد اجتماعی و افکار و احساسات منفی، ارتباط داشته باشند. در ادامه به برخی از تاثیرات منفی که این بازی‌ها می‌توانند بر روی کودکان داشته باشند اشاره می‌کنیم.

1. تشویق به رفتارهای خشونت‌آمیز

مطالعات نشان می‌دهند که افرادی که موارد شبیه‌سازی شده خشونت را مشاهده می‌کنند (مانند خشونت‌هایی که در بازی‌های ویدیویی به تصویر کشیده می‌شوند.) ممکن است این خشونت برای آن‌ها عادی شده و تمایل به عملکرد خشونت‌آمیز در آن‌ها دیده شود. ماهیت تعاملی برخی از بازی‌ها می‌تواند این میل به خشونت را حتی بیشتر هم بکند. این بازی‌ها با تشویق به تکرار و جایزه دادن به رفتارهای خشونت‌آمیز، ممکن است تاثیر مخربی بر روی کودکان داشته باشند.

2. ترویج انزوای اجتماعی و رفتارهای ضد اجتماعی

در صورتی که زمانی تخصیص داده شده به بازی‌های ویدیویی بیش از حد باشد، ممکن است با اعتیاد به این بازی‌ها همراه شود و مانع تعاملات فیزیکی و رو در روی کودک با سایر همسالان او شود. اگرچه همانطور که گفته شد، بازی‌های ویدیویی گروهی به بهبود مهارت‌های اجتماعی کودک کمک می‌کند، اما حفظ تعادل در آن و انجام فعالیت‌هایی نظیر ورزش، کتابخوانی و تعامل با خانواده و فامیل باعث بهبود ابعاد دیگر زندگی اجتماعی او می‌شود.

3. بازداشتن کودکان از عملکرد خوب در تحصیل

شاید این یافته محققان که هرچه کودک وقت بیشتری به بازی‌های ویدیویی اختصاص دهد، عملکرد تحصیلی او ضعیف‌تر می‌شود، یافته عجیب و غیرقابل انتظاری نباشد. ماهیت جذاب بازی‌های ویدیویی در مقابل فعالیت‌های تحصیلی ممکن است باعث شود که کودک وقت بیشتری به آن اختصاص دهد و از انجام تکالیف خود و مطالعات درسی باز بماند.

سخن پایانی

با توجه به مزایا و معایبی که در این مقاله ذکر شد، حال با این پرسش روبرو می‌شویم که وظیفه والدین در قبال این مسئله چیست؟ والدین بهتر است تا در انتخاب بازی‌ها توجه کافی را به خرج داده و بازی‌هایی متناسب با سن کودکان در اختیار آن‌ها قرار دهند. شاید این مسئله در کشور ما که اغلب می‌توان بدون هزینه به بازی‌ها دسترسی پیدا کرد، کمی سخت‌تر باشد. در کشورهایی که قانون کپی‌رایت رعایت می‌شود، با توجه به این که کودکان برای تهیه بازی باید مبلغی را پرداخت کنند که در توان آن‌ها نیست، کنترل آن‌ها در تهیه بازی راحت‌تر است. همچنین بهتر است والدین زمان انجام بازی‌های ویدیویی را مدیریت کرده و از تخصیص زمان بیش از حد به این بازی‌ها جلوگیری کنند.