چرا ارتش‌ها نگران جاسوسی از طریق خودروهای چینی هستند؟

در دهه‌های اخیر، خودروها از ابزاری مکانیکی صرف به رایانه‌های متحرک پیچیده تبدیل شده‌اند. با ظهور فناوری‌های ارتباطی و سنسورهای پیشرفته، اصطلاح خودروی متصل (Connected Car) یا خودروی هوشمند تعریف جدیدی از تجربه رانندگی ارائه کرده است. این خودروها مجهز به دوربین‌ها، میکروفون‌ها، حسگرهای GPS، و سامانه‌های نرم‌افزاری هستند که دائماً حجم عظیمی از داده‌ها را درباره موقعیت مکانی، مسیرهای تردد، عادات رانندگی، و حتی مکالمات درون کابین جمع‌آوری و پردازش می‌کنند.

این پیشرفت‌ها، در کنار مزایای ایمنی و رفاهی، یک چالش امنیتی ملی جدید را به وجود آورده‌اند که به طور خاص بر خودروهای چینی متمرکز است. نهادهای نظامی و امنیتی در کشورهای غربی و متحدان آن‌ها (مانند ایالات متحده، بریتانیا، و اسرائیل) به‌شدت نگران این هستند که این پلتفرم‌های داده‌محور، مسیری برای جاسوسی و نشت اطلاعات حساس فراهم کنند. نگرانی از جاسوسی از طریق خودروهای چینی دیگر یک تئوری توطئه نیست، بلکه یک دستور کار امنیتی مهم در سطح جهانی است.

محور اصلی نگرانی: ماهیت داده‌های جمع‌آوری شده

دغدغه‌ اصلی ارتش‌ها و نهادهای امنیتی در مورد خودروهای هوشمند چینی، به نوع داده‌هایی برمی‌گردد که این وسایل نقلیه جمع‌آوری می‌کنند و محل ذخیره یا مقصد انتقال آن‌ها.

۱. داده‌های موقعیت مکانی و الگوهای تردد (GPS)

خودروهای متصل، به خصوص مدل‌های الکتریکی، دائماً موقعیت مکانی دقیق (GPS) و تاریخچه سفرهای خود را ثبت می‌کنند. اگر یک افسر نظامی از یک خودروی چینی برای رفت و آمد به پایگاه‌های حساس استفاده کند، این داده‌ها می‌توانند الگوهای تردد (Movement Patterns) و زمان‌بندی دقیق او را افشا کنند.

• تهدید نظامی: افشای موقعیت‌های دقیق پایگاه‌های نظامی، مراکز فرماندهی، مسیرهای امنیتی، یا حتی خانه‌های افسرانی که به اطلاعات طبقه‌بندی شده دسترسی دارند. این می‌تواند نقشه‌ای حیاتی برای یک دشمن فراهم کند.

بیشتر بخوانید: رونمایی تسلا از روبوتاکسی (Robotaxi)

۲. داده‌های صوتی و تصویری کابین

بسیاری از خودروهای چینی جدید مجهز به چندین دوربین، از جمله دوربین‌های داشبورد، سنسورهای هوشمند برای رانندگی خودران و میکروفون‌های پیشرفته برای کنترل صوتی و برقراری تماس هستند.

• تهدید امنیتی: اگر این سیستم‌ها قابل نفوذ یا کنترل از راه دور باشند، خودرو تبدیل به یک دستگاه استراق سمع متحرک می‌شود. مکالمات طبقه‌بندی شده یا حساس درون کابین می‌توانند ضبط و به سرورهای خارجی ارسال شوند. این تهدید، دلیلی است که ارتش‌هایی مانند ارتش اسرائیل اقدام به جمع‌آوری مدل‌های محبوب هفت نفره چینی از افسران خود کرده‌اند، زیرا این خودروها مجهز به چنین سیستم‌هایی بوده‌اند.

۳. داده‌های اتصال و نرم‌افزار (OTA Updates)

خودروهای هوشمند یک کامپیوتر متحرک با یک سیستم عامل بسته و ارتباطات بی‌سیم دائمی هستند. این وسایل نقلیه به‌طور منظم به‌روزرسانی‌های نرم‌افزاری را از راه دور (OTA – Over-The-Air) دریافت می‌کنند.

• تهدید جاسوسی و کنترل: این به‌روزرسانی‌ها می‌توانند حاوی کدهای مخربی باشند که بدون اطلاع کاربر، امنیت سایبری خودرو را نقض کنند. همچنین، دسترسی به شبکه داخلی خودرو می‌تواند امکان کنترل از راه دور بخش‌هایی حیاتی مانند ترمز، فرمان، یا حتی غیرفعال کردن خودرو در لحظات حساس را فراهم کند (مانند حمله هکری به جیپ چروکی در سال ۲۰۱۵).

عامل مضاعف: وابستگی شرکت‌ها به دولت چین

آنچه نگرانی‌ها را در مورد خودروهای چینی تشدید می‌کند، ساختار قانونی و حکومتی در چین است. در بسیاری از کشورها، تولیدکنندگان خودرو شرکت‌های خصوصی هستند که تحت قوانین سخت‌گیرانه حفظ حریم خصوصی فعالیت می‌کنند. اما در چین، قوانین امنیت ملی و اطلاعاتی ایجاب می‌کند که شرکت‌های خصوصی در صورت درخواست، همکاری با نهادهای دولتی چین را بپذیرند.

• تغییر مسیر داده‌ها: نهادهای امنیتی غربی نگرانند که داده‌های جمع‌آوری شده توسط سنسورها، سیستم ناوبری و نرم‌افزارهای خودرو، مستقیماً یا به واسطه مقررات داخلی، به سرورهای تحت کنترل یا قابل دسترسی دولت چین فرستاده شود.
• قوانین سختگیرانه چین: جالب است بدانید که خود دولت چین نیز برای حفظ امنیت ملی خود، خودروسازان خارجی مانند تسلا را ملزم به ذخیره‌سازی داده‌های خودروهای خود در داخل خاک چین کرده است و نگرانی‌های مشابهی را درباره جمع‌آوری داده‌های توسط خودروهای خارجی ابراز کرده است. این نشان‌دهنده اهمیت استراتژیک داده‌های خودرو است.

اقدامات بین‌المللی: از ممنوعیت تا جمع‌آوری

نگرانی‌ها درباره خودروهای چینی و جاسوسی صرفاً در حد تئوری باقی نمانده و به اقدامات عملی در سطح دولتی و نظامی منجر شده است:

۱. ممنوعیت در ایالات متحده و بریتانیا

دولت ایالات متحده، به‌ویژه با دستور اجرایی اخیر رئیس جمهور، تحقیقات گسترده‌ای را در مورد ریسک‌های امنیتی خودروهای متصل به چین آغاز کرده است. مقامات آمریکایی علناً اعلام کرده‌اند که ورود خودروهای چینی به بازار آمریکا بدون نظارت، یک ریسک جدی برای امنیت ملی است، زیرا این خودروها مانند «تلفن‌های هوشمند روی چهار چرخ» عمل کرده و حجم بزرگی از داده‌های حساس را جمع‌آوری می‌کنند.

۲. جمع‌آوری و ممنوعیت ارتش اسرائیل

جدیدترین و ملموس‌ترین اقدام در این راستا، تصمیم ارتش اسرائیل برای جمع‌آوری خودروهای چینی از دست افسران خود است. این تصمیم در دو مرحله و با هدف خارج کردن حدود ۷۰۰ خودرو، عمدتاً از مدل‌های هفت نفره شرکت‌هایی مانند چری، صورت گرفته است. پیش از این، ورود هرگونه خودروی چینی به پایگاه‌های نظامی در اسرائیل ممنوع شده بود.

راهکارهای دفاعی و آینده امنیت خودرو

مقابله با تهدید جاسوسی از طریق خودروهای چینی مستلزم همکاری میان دولت‌ها، ارتش‌ها و متخصصان امنیت سایبری خودرو است.

1. استانداردهای بین‌المللی: لزوم ایجاد استانداردهای جهانی (مانند مقررات UNECE WP.29) برای امنیت سایبری خودرو که شفافیت و حداقل الزامات امنیتی برای انتقال داده‌ها را تعیین کند.
2. معماری Zero Trust: سازمان‌های حساس باید رویکرد Zero Trust را برای خودروهای ناوگان خود اتخاذ کنند؛ به این معنی که هیچ خودرویی، صرف نظر از مبدأ تولید، کاملاً قابل اعتماد نیست و باید دسترسی به اطلاعات طبقه‌بندی شده از محیط خودرو جدا شود.
3. تغییر در سیاست‌های ناوگان: جایگزینی خودروهای ناوگان نظامی و حساس با مدل‌هایی که پلتفرم‌های نرم‌افزاری آن‌ها از لحاظ امنیت سایبری به دقت بازرسی و سخت‌سازی (Hardening) شده باشند.
4. شفافیت داده‌ها: خودروسازان موظف شوند که به کاربران، به‌ویژه در محیط‌های حساس، اجازه دهند کنترل کاملی بر جمع‌آوری و انتقال داده‌های (به خصوص داده‌های صوتی، تصویری و GPS) داشته باشند یا در صورت لزوم آن را غیرفعال کنند.

نتیجه‌گیری: چهار چرخ، یک تهدید بزرگ

در عصر اینترنت اشیاء (IoT) و خودروهای هوشمند متصل، خطوط نبرد از میدان‌های سنتی به شبکه‌های داده و زیرساخت‌های نرم‌افزاری کشیده شده است. نگرانی ارتش‌ها از جاسوسی از طریق خودروهای چینی نشان‌دهنده یک واقعیت ژئوپلیتیک و سایبری جدید است: هر دستگاهی که داده جمع‌آوری می‌کند، پتانسیل تبدیل شدن به یک ابزار جاسوسی را دارد. این موضوع، نه تنها برای ارتش‌ها، بلکه برای حفظ امنیت سایبری و حریم خصوصی تمام کاربران در سراسر جهان، یک زنگ خطر مهم است. تا زمانی که شفافیت کامل در مورد نحوه جمع‌آوری، ذخیره و انتقال داده‌ها توسط خودروهای چینی و دیگر برندها وجود نداشته باشد، این خودروها در چشم نهادهای امنیتی، با ریسک جاسوسی همراه خواهند بود.